Con người đã sáng tạo ra chữ viết một trong những thành tựu văn hoá đầu tiên của các nền văn minh thế giới. Khoa học biết đến chữ hình nêm (Sumer) xuất hiện vào khoảng 5000 năm trước Công nguyên. Chữ tượng hình Ai Cập cổ đại tạo ra vào khoảng năm 3200 trước CN, vào thời kỳ Thượng Ai Cập và Hạ Ai Cập được thống nhất thành một vương quốc. Đó là bộ chữ bao gồm những bức vẽ đẹp đẽ về chim, rắn, hình vuông, các lông chim và hàng trăm hình thù khác nhau.
Chữ tượng hình Ai Cập Cổ đại
Bản ghi những chữ tượng hình thường được ghi khắc trên các ngôi mộ của nhà quý tộc cổ đại, hay ở bức tường thành.
Người Ai Cập cổ đại luôn quan niệm rằng chữ viết có “phép ma quỷ”. Quan điểm này được lưu truyền và được phát triển theo thời gian bao trùm lên chữ tượng hình một sắc màu thần bí về sự hiểu biết bí mật và sự thật vĩnh hằng. Những nhà khoa học trên thế giới đã bỏ ra nhiều công sức khám phá các bản viết tượng hình cổ của Ai Cập, mong muốn tìm ra những tri thức bí ẩn mà chỉ người Ai Cập cổ đại mới biết. Theo David Kahn, tác giả của cuốn sách The Codebreakers (Những người mã thám) thì bản văn chữ tượng hình cuối cùng được tìm ra vào năm 394.
Việc tìm hiểu về chữ tượng hình trở thành trào lưu tại những nước châu Âu vào thời kỳ Phục hưng. Vào năm 1419, người ta đã tìm ra bản viết tay của cuốn sách “Hieroglyphic” của tác giả Horapollo, người sống vào thế kỷ thứ 4. Còn tập sách với nhan đề Thesaurus Hieroglyphicorum của tác giả J.G. Herwath von Hohenburg có nhiều bản chữ tượng hình được chính thức xuất bản vào thế kỷ thứ 17.
Dịch các bản viết tượng hình chỉ thành công khi những nhà khoa học dùng phương pháp mã thám. Jean Francois Champollion (1790-1832) sinh tại Lot, Pháp đã dành phần lớn cuộc đời cho việc dịch các bản viết tượng hình. Champollion đã biết đọc khi chỉ mới 5 tuổi. Lúc 10 tuổi, sau khi đươcj nhà toán học Jean Baptiste Fourier cho xem bộ sưu tầm cổ vật Ai Cập, Champollion đã tuyên bố rằng, lớn lên sẽ đọc được những chữ viết trên đồ vật cổ đó.
Champollion Người đã giải mã những bí ẩn về chữ tượng hình Ai Cập Cổ đại
Chữ viết tượng hình Ai Cập cổ đại là một hệ thống mật mã độc đáo. Ban đầu người ta lập luận rằng mỗi ký hiệu thể hiện cho một từ và từng chữ tượng hình thể hiện tượng trưng cho ý nghĩ. Có lẽ điều chính vì đều này đã làm cho chữ tương hình cổ Ai Cập trở nên thần bí. Trong khi khám phá các bản văn tượng hình, Champollion đã tiến hành so sánh rất kỹ lưỡng các ký hiệu, đếm tần số xuất hiện của mỗi ký hiệu trong các bản văn Ai Cập cổ đại. Ông đã tìm ra những hình giống nhau thay thế chữ cái trong các danh từ riêng, ví dụ như là chữ “p” trong từ “Ptolemy” và từ “Cleopatra”. Kết luận quan trọng này để khám phá chữ tượng hình có sự xuất phát từ giả thuyết một vài chữ tượng hình thay thế cho các âm thanh. Tìm ra ký hiệu và quy luật thay thế những ký hiệu bằng các tranh đố chữ kết hợp cùng với tri thức đã tích luỹ được từ sự thành công và thất bại của các thế hệ đi trước, Champollion đã khám phá ra các bí mật của người cổ đại. Trong khoảng thời gian gần 10 năm, ngay trước khi qua đời, Champollion đã giải tìm ra câu trả lời cho vấn đề khó khăn mà các thế hệ trước không làm được, đó là tìm ra đáp số của bài toán rắc rối mà tượng Nhân sư Sphinx đã chôn giấu suốt hàng nghìn năm.
.
Với công trình dịch những bản viết tượng hình của Champollion, Kahn đã đánh giá như mặt trời sưởi ấm tượng thần khổng lồ Memnon, Champollion thiên tài đã bắt các tượng đá im lặng từ ngàn xưa phải lên tiếng. Ông ta đã làm sống dậy cả một nền văn minh lớn qua những dấu vết rơi rớt lại của các miếu hoang tàn. Cảnh xây dựng những lăng tẩm, Kim tự tháp, cuộc sống, sinh hoạt xã hội và cả những cuộc diễu thuyền trên sông Nile… tất cả đều được ghi lại trên tường thành Luxor và Thebes tái hiện thành một bản trường ca về niềm vui sướng và nỗi khổ đau của con người từ thời xa xưa.
Về sau, chữ viết tượng hình của Ai Cập được xác định được xuất từ năm 3200 trước CN đến năm 400. Chữ tượng hình mang tính chất mật mã vì chứa hai yếu tố bí mật và sự biến đổi. Biến đổi nhằm giữ bí mật thông tin và bí mật cách thức biến đổi thông tin, đây là hai đặc điểm quan trọng của khoa học mật mã.
Con người biết về quá khứ một phần nhờ vào khoa học và nghệ thuật mã thám. Người ta đã ví mật mã và mã thám như hai anh em sinh đôi là hai mặt của cùng một vấn đề và chúng luôn tồn tại song hành cùng thời gian.
